Dasturlash tillar va ularning e'lon qilingan sanalari

Ma’lumki, kompyuterda biror masalani hal qilish uchun avval uning modeli va algoritmi tuziladi, so’ng mazkur algoritm ma’lum bir qonun-qoidalar asosida kompyuter tushunadigan tilda ko’rsatma va buyruqlar shaklida yoziladi. 

Hosil bo’lgan kompyuter tushunadigan tildagi matn dastur matni, algoritm esa dastur deb ataladi. 

Kompyuter uchun dastur tuzish jarayoni dasturlash va dastur tuzadigan kishi dasturchi deyiladi. Kompyuter tushunadigan til esa dasturlash tili deb ataladi.

Dasturlash tillarini shartli ravishda quyidagi uch guruhga ajratish mumkin :

1.       Quyi darajadagi dasturlash tillari;

2.       O’rta darajadagi dasturlash tillari;

3.       Yuqori darajadagi dasturlash tillari;

Quyi darajadagi dasturlash tillari kompyuter qurilmalari bilan bevosita bog’liq bo’lib, buyruqlar maxsus raqamlar yordamida yoziladi. 

Bu kabi buyruqlardan tashkil topgan dastur hajmi kata bo’ladi va ularni tahrirlash ancha mehnat talab qiladi. 

Dastlabki elektron hisoblash mashinalarida (“ENIAC”, “MЭСМ”) masalalarni yechish uchun ana shunday buyruqlar yordamida dasturlar tuzilgan.

Dastur tuzishni osonlashtirish maqsadida inson tiliga yaqin bo’lgan buyruqlar tizimini qo’llash masalasi qo’yildi va hal etildi.

 Bu kabi dasturlash tillari o’rta darajadagi dasturlash tillari (ba’zan assemblerlar) deb yuritila boshlandi. Bunday tillarga AVTOKOD-BEMSH, AVTOKOD-MADLEN va boshqalar kiradi.

 Ular BESM-6, Minsk-22, IBM-360  elektron hisoblash mashinalarida qo’llaniladi.

Keyingi yillarda juda ko’p yuqori darajadagi dasturlash tillari ishlab chiqarilgan bo’lib, ular qatoriga Object Pascal, Ada, KARAT, C++, Delphi, Visual Basic, C#, Java, JavaScript, PHP, Python va boshqalar.

 Hozirgi kunda ishlab chiqilayotgan dasturlash tillari biror yo’nalishdagi masalalarni hal qilishga mo’ljallangan bo’lib, ularni obyektga yo’naltirilgan dasturlash tillari deb atashadi.

   Quyidagi jadvalda dasturlash tili rivojlanishi tarixidan ma’lumot berilgan.

Dasturlash tili	Ishlab chiqilgan yili
Plankalkyul	1946
Qisqa kod	1949
Assembler “Edsak”, AO	1950
Avtokod “Madlen”	1953
Tezkor kodlash	1955
A-2, Flou-metik	1956
Mat-metik	1957
Fortran	1958
Algol 58	1959
APT, LISP, Kobol, Algol-60	1960
Basic	1964
Algol W	1965
Logo	1967
Algol 68	1968
APL	1969
Pascal	1970
Fort	1971
Prolog, Ci, Ada	1972
Smoltok	1980
VBA	1990
VC++	1993
Java	1994
Delphi	1995
C#	2000